Op 11 november 1918 kwam in een treinwagon in Compiègne een einde aan de Eerste Wereldoorlog. De Britten, Fransen en Duitsers tekenden op die historische plek ten noorden van Parijs een verklaring waarmee een periode werd afgesloten waarin naar schatting 10 miljoen soldaten het leven lieten. Nederland was tijdens de Eerste Wereldoorlog neutraal.
Aanleiding Eerste Wereldoorlog
Directe aanleiding voor de Eerste Wereldoorlog was de moordaanslag op Frans-Ferdinand, beoogd troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije. Tijdens een rijtoer door de Bosnische stad Sarajevo werden hij en zijn vrouw vermoord door een Servische vrijheidsstrijder.
Deze aanslag was de ‘firestarter’ van een groot conflict waarin landen als Duitsland, Frankrijk, Rusland, Oostenrijk, Hongarije, Engeland en België betrokken raakten.
Loopgravenoorlog
De Eerste Wereldoorlog werd voor een groot deel uitgevochten in loopgraven. Deze ingegraven gangenstelsels in zigzagpatroon boden de soldaten bescherming tegen kogels, granaten en gifgas. De gangen waren zo gegraven en met prikkeldraad, mijnen en bepansering versterkt, dat het lastig was ze te veroveren en op het slagveld snel veel gebied te veroveren.
De loopgraven van vijanden lagen soms slechts enkele honderden meters van elkaar verwijderd. Je kon de vijand als het ware ‘ruiken’.
Dikke Bertha
In de Eerste Wereldoorlog waren de wapens nog net zo geavanceerd als tijdens de Tweede Wereldoorlog. Vliegtuigen speelden vooral een rol in het uitvoeren van verkenningen en voerden nog geen grootschalige bombardementen uit.
Aan Duitse zijde werden onder andere zeppelins, V2-raketten en het indrukwekkende kanon Dikke Bertha ingezet.
De Geallieerden vonden tijdens de Eerste Wereldoorlog de tank uit en gebruikten voor het eerst grootschalig machinegeweren.
Dolkstootlegende
Het einde van de Eerste Wereldoorlog via het later gesloten Verdrag van Versailles, werd door Duitse propagandamachine aangegrepen om de linkse Duitse regering de schuld in de schoenen te schuiven. De oorlog was niet op het slagveld verloren, zo luidde hun uitleg; de overwinning was door de slappe regering uit handen gegeven. Die figuurlijke ‘dolkstoot’ in de rug van het Duitse volk, staat bekend als de dolkstootlegende.
Vandaag weten we dat het echt om een legende gaat en de oorlog wel degelijk op het slagveld is verloren, niet aan de regeringstafel. Maar in het trotse en verdeelde Duitsland van na de Eerste Wereldoorlog, dacht het volk daar heel anders over. Hun onvrede vormde mede aanleiding voor de het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog.
Herdenking in Haarlem: ‘Aan allen die moesten’
Hoewel Nederland niet rechtstreeks bij de Eerste Wereldoorlog betrokken is geraakt, zijn er wel degelijk landgenoten omgekomen in de strijd. Verschillende Nederlandse vrijwilligers vochten mee aan beide zijden – bijvoorbeeld als lid van het Vreemdelingenlegioen.
De Eerste Wereldoorlog wordt in ons land niet grootschalig herdacht, zoals de Tweede Wereldoorlog ieder jaar op 4 en 5 mei.
Op 11 november 2018 plaatste Haarlemmer Jan Warmerdam een herdenkingssteen bij de Vrijheidsboom in Vijfhuizen, met de opdruk ‘aan allen die moesten’.
